Zespół Szkół w Postoliskach

Poniższy artykuł został przygotowany w pełni na podstawie poradnika autorstwa Anny Borkowskiej

„CYBERPRZEMOC W SZKOLE PORADNIK DLA NAUCZYCIELI”.

BEZPIECZNI W SIECI Z OSE

CZYM JEST CYBERPRZEMOC?

Elektroniczna agresja może przybierać wiele form, których ciężar gatunkowy i szkodliwość dla ofiar są różne: od pojedynczych aktów, np. jednorazowego opublikowania obraźliwego komentarza na czacie, aż po poważniejsze w skutkach działania, np. założenie komuś fałszywego konta na portalu społecznościowym i wysyłanie w jego imieniu krzywdzących materiałów do innych osób. Najpoważniejsze przypadki agresji online, posiadające cechy podobne do tradycyjnej przemocy, tj. intencjonalność, regularność (powtarzalność) oraz nierównowagę sił, wywołują najbardziej szkodliwe skutki po stronie ofiar. W polskiej literaturze określane są zazwyczaj terminem cyberprzemocy lub cyberbullyingu.

Cyberprzemoc to przemoc z użyciem urządzeń elektronicznych, najczęściej telefonu bądź komputera. Bywa określana także jako cyberbullying: nękanie, dręczenie, prześladowanie w internecie. Niezależnie od określenia jej celem zawsze jest wyrządzenie krzywdy drugiej osobie. Cyberprzemoc to – podobnie jak przemoc tradycyjna – regularne, podejmowane z premedytacją działanie wobec słabszego, który nie może się bronić.

Akty cyberprzemocy mają najczęściej miejsce w różnych portalach społecznościowych, w komunikatorach lub grach online, czyli tam, gdzie dzieci spędzają najwięcej czasu. Do realizacji agresywnych działań sprawcy wykorzystują także pocztę elektroniczną, czaty, strony internetowe, blogi, grupy dyskusyjne, serwisy SMS i MMS

NAJCZĘSTSZE FORMY CYBERPRZEMOCY:

• agresja słowna, np. wyzywanie na czatach internetowych, zamieszczanie komentarzy na forach online w celu ośmieszenia, wystraszenia innej osoby lub sprawienia jej przykrości;
• upublicznianie upokarzających, przerobionych zdjęć i filmów;
• wykluczanie z grona „znajomych” w internecie;
• zamieszczanie przykrych komentarzy na profilach innych osób w portalach typu Facebook czy Instagram;
• włamanie na konto i podszywanie się pod kogoś w celu zamieszczania w jego imieniu obraźliwych postów i zdjęć na profilach innych użytkowników;
• szantażowanie;
• ujawnianie sekretów;
• celowe ignorowanie czyjejś działalności w sieci.

Internetowa przemoc najczęściej dotyczy rówieśników. Zwykle sprawcami są znajomi z klasy lub szkoły, choć zdarza się, że agresorem może być także osoba zupełnie nieznana, spotkana np. na forum internetowym lub w grze online.

NASTOLATKI NAJCZĘŚCIEJ DOŚWIADCZAJĄ AGRESJI W SIECI ZE WZGLĘDU NA:

• wygląd fizyczny (13,7%)
• upodobania, zainteresowania (9,7%)
• ubiór (8,5%)
•  poglądy polityczne (7,1%)
•  

 INNE PRZYCZYNY:

• orientacja seksualna (4,9%)
• płeć (4,5%)
• religia (4,3%)
• sytuacja materialna (3,3%)
• narodowość (2,8%)
• kolor skóry (2,3%)

Źródło: Lange, 2021

CYBERPRZEMOC A „TRADYCYJNA” PRZEMOC RÓWIEŚNICZA

Agresja w internecie przypomina przemoc znaną ze szkolnego korytarza. Często zresztą jest po prostu przedłużeniem konfliktów przeniesionych do sieci ze środowiska rówieśniczego, mających miejsce w szkole lub klasie. Badania pokazują, że w cyberprzemoc angażują się zwykle te same dzieci, które są też sprawcami tradycyjnej przemocy, a większość ofiar cyberbullyingu doświadcza także tradycyjnej agresji rówieśniczej. Podobnie jak przemoc w świecie fizycznym, nękanie w sieci obejmuje powtarzające się akty agresji, które trwają długo, nasilają się z czasem i realizowane są z intencją wyrządzenia krzywdy drugiej osobie. Jednak w przeciwieństwie do tradycyjnej, internetowa przemoc charakteryzuje się dodatkowymi cechami, które sprawiają, że zapobieganie jej jest o wiele trudniejsze niż w przypadku agresji spotykanej w klasie lub szkole.

DUŻY ZASIĘG

O ile „tradycyjna” przemoc odbywała się w stosunkowo niedużej grupie, np. w klasie, szkole lub na podwórku, przez co informacje (plotki, obmowa, pomówienia itp.) trafiały najwyżej do kilku osób i żyły stosunkowo krótko, to cyberprzemoc ma szansę dotrzeć do ogromnej publiczności. Żywot plotki rozpowszechnianej za pośrednictwem internetu może być bardzo długi.

SZYBKIE ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAŁÓW

Akty cyberprzemocy mogą być rejestrowane, utrwalane oraz w łatwy i szybki sposób udostępniane szerokiemu gronu odbiorców, co sprawia, że dużo trudniej jest powstrzymać rozprzestrzenianie się krzywdzących materiałów. ANONIMOWOŚĆ SPRAWCY

 Internet zapewnia wysoką anonimowość sprawcom przemocy. Ofiary mogą więc nawet nie wiedzieć, kto wyrządza im krzywdę, a tym samym mają mniejszą możliwość obrony. Poczucie anonimowości znacznie ośmiela sprawców, którzy spodziewając się, że nie poniosą odpowiedzialności za swoje czyny, podejmują działania, na jakie być może nie odważyliby się w sytuacji „twarzą w twarz”.

NIEOGRANICZONA MOŻLIWOŚĆ NĘKANIA

Większość młodych ludzi funkcjonuje w tzw. trybie „always on” (zawsze podłączeni), głównie w związku z powszechnym obecnie wykorzystywaniem portali społecznościowych. To sprawia, że dostęp sprawców do ofiar może być niemal nieograniczony. Ofiary cyberprzemocy są stale narażone na atak, niezależnie od miejsca czy pory dnia lub nocy. Dom rodzinny nie jest już bezpieczną przestrzenią, w której można po lekcjach schować się przed agresorem. Przed doświadczaniem przemocy online nie chroni także wylogowanie się z sieci czy odcięcie od nowych technologii. Sprawcy, nawet nie kierując komunikatów bezpośrednio do swojej ofiary, mogą nadal rozsyłać i publikować krzywdzące informacje na jej temat, podtrzymując proces przemocy.

BRAK KONTROLI DOROSŁYCH

Działania przemocowe odbywają się w przestrzeni internetu, poza zasięgiem wzroku rodziców i nauczycieli, przez co są często bardzo trudne do zaobserwowania przez dorosłych.

KONSEKWENCJE CYBERPRZEMOCY

Skutki cyberprzemocy bywają niezwykle bolesne dla osób, które stały się obiektem ataków. Ofiary mają bowiem znacznie bardziej ograniczoną możliwość obrony, a wyrządzone szkody często trudno odwrócić.

Konsekwencje prześladowania w sieci mogą być różne, w zależności od powagi aktu agresji. Jeśli nastolatek otrzyma nieprzyjemny e-mail od nieznajomego, to skutki będą raczej niewielkie: wystarczy wykasować wiadomość i zapomnieć o całej sprawie. Wiele aktów agresji w internecie to właśnie takie jednorazowe sytuacje, z którymi większość młodych ludzi potrafi sobie skutecznie radzić. Co innego, jeśli sprawcami są osoby ważne dla ucznia – takie, z którymi jest w ciągłym kontakcie, a akty cyberprzemocy są długotrwałe i dochodzi do nich tradycyjna agresja. Wówczas skutki mogą być bardzo dotkliwe. Co więcej – konsekwencje prześladowania ofiara może odczuwać nawet w dorosłym życiu. Dzieci doświadczające cyberprzemocy przeżywają bardzo trudne emocje. Mogą czuć się osaczone, osamotnione i bezsilne. Często są przekonane, że nic nie da się zrobić z sytuacją, w której się znalazły. Obawiają się, że kompromitujące materiały mogą dotrzeć do bardzo dużej grupy osób, przez co mierzą się z poniżeniem, upokorzeniem, lękiem, rozpaczą, smutkiem. Niekiedy mogą wstydzić się i mieć poczucie winy, że nie potrafiły same sobie poradzić. Wiele z nich mówi, że chciałoby „cofnąć czas”. Długie pozostawanie w sytuacji przemocy wpływa na sposób myślenia o sobie i innych, na relacje z otoczeniem. Ofiary przemocy częściej niż ich rówieśnicy doświadczają problemów w kontaktach z innymi ludźmi, mają zaniżone poczucie własnej wartości, zaczynają mieć kłopoty z nauką, pojawiają się u nich problemy psychologiczne, a także zdrowotne – bóle głowy, brzucha, problemy ze snem itp. W skrajnych przypadkach u prześladowanych dzieci mogą pojawić się myśli oraz próby samobójcze

Skutki doświadczania cyberprzemocy zostają z prześladowanymi osobami na długo. Badania losów dzieci i ich drogi życiowej wskazują, że nawet w dorosłym życiu, długo po opuszczeniu szkoły, ofiary przemocy nadal zmagają się z problemami psychosomatycznymi, depresją, lękiem, obniżonym poczuciem wartości.

Długofalowe konsekwencje cyberprzemocy ponoszą także jej sprawcy: utrwalają się u nich zachowania agresywne, obniża się poczucie odpowiedzialności za własne działania, może nasilać się skłonność do zachowań aspołecznych w przyszłości.

GDZIE SZUKAĆ POMOCY?

Istnieją różne zespoły i linie pomocowe zajmujące się sprawami dotyczącymi bezpieczeństwa dzieci, także w internecie. Na stronach internetowych tych instytucji znajdziesz informacje i wskazówki, które podpowiedzą Ci, jak rozwiązać problem cyberprzemocy. Możesz również skorzystać ze wsparcia i porad pracujących tam specjalistów, dzwoniąc na infolinię, korzystając z czatu lub wysyłając e-mail. Z takiej pomocy może także skorzystać Twój uczeń i jego rodzice – dla dzieci prowadzone są specjalne strony internetowe i infolinie.

TELEFON DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELI

Bezpłatna i anonimowa pomoc telefoniczna i online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania przemocy, a także pomocy psychologicznej dzieciom przeżywającym kłopoty i trudności, takie jak: agresja i przemoc w szkole, cybeprzemoc i zagrożenia związane z nowymi technologiami, wykorzystanie seksualne, kontakt z substancjami psychoaktywnymi, depresja i obniżony nastrój, myśli samobójcze, zaburzenia odżywiania. Linia czynna jest od poniedziałku do piątku w godzinach 12.00–15.00. Więcej informacji znajdziesz na stronie https://800100100.pl/.

TELEFON ZAUFANIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY

Bezpłatny i anonimowy telefon dla dzieci i młodzieży prowadzony przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę. Telefon dostępny jest codziennie, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Dzieci i młodzież mogą także zarejestrować się na stronie internetowej i napisać wiadomość do Ikonsultantów pełniących dyżur online. Więcej informacji znajdziesz na stronie https://116111.pl/.

DZIECIĘCY TELEFON ZAUFANIA RZECZNIKA PRAW DZIECKA

Bezpłatna telefoniczna linia interwencyjna dla dzieci i młodzieży. Osoby dorosłe mogą zgłaszać problemy dzieci lub rażące zaniedbania względem nich. Telefon jest czynny codziennie, 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Więcej informacji na stronie https://brpd.gov.pl/telefon-zaufania.

DYŻURNET.PL

Zespół ekspertów NASK, działający jako punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w internecie, szczególnie związanych z seksualnym wykorzystywaniem dzieci. Zgłoszenia o potencjalnie nielegalnych treściach można przekazywać za pomocą formularza, na adres e-mailowy lub przez infolinię 0 801 615 005. Szczegółowe informacje znajdziesz na stronie https://dyzurnet.pl/.